 |
| Hoàng Tiến 1933-2013 |
Nhà văn Hoàng Tiến, sinh năm 1933 tại Hà Nội, sau
một thời gian lâm bệnh do tai biến mạch não và suy thận, đã qua đời tại nhà
riêng lúc 00:50 ngày 28 tháng Một năm 2013. Gia đình kể lại Nhà văn Hoàng Tiến đã
ra đi rất chủ động và thanh thản, đúng tinh thần Phật tử.
Tang lễ Nhà văn Hoàng Tiến sẽ cử hành tại nhà tang
lễ bệnh viện 354, phố Đốc Ngữ - Hà Nội, 13:00-15:00, ngày 01/02/2013. Theo di
nguyện, thi hài sẽ được hỏa táng tại Đài hóa thân Hoàn vũ Văn Điển và tro hài sẽ táng tại
nghĩa trang Yên Kỳ.
Bạn bè ông kể lại, Hoàng Tiến nhà văn chính
thống đã biến thành một người bất đồng chính kiến công khai là vì ông Hoàng
Tiến thương bạn, uất ức vì thấy bạn ông (ông Hà Sỹ Phu) bị bỏ tù một cách oan
nghiệt vào đầu những năm 1990.
Giới bất đồng chính kiến, hoạt động dân chủ cách đây
khoảng 10 năm, 20 năm, dù già hay trẻ, Bắc hay Nam, đều không thể quên sự
chu đáo, nhiệt tình của ông Hoàng Tiến. Gần như bất cứ một “sự cố” nào xảy đến
với anh em, đều thấy xuất hiện sự chia sẻ, ủng hộ của “Hoàng Tiến, Nhà văn, Địa chỉ: Nhà A 11 Phòng 420 Thanh Xuân Bắc - Hà Nội.” –
những thông tin bất biến ở dưới tất cả những bài viết của ông Hoàng Tiến mỗi khi
ông gióng tiếng phản đối những hành động phi pháp, phi nghĩa của chính quyền.
Còn
thân nhân những người trẻ tuổi bị bắt vì tiếng nói phản kháng chế độ vào đầu
những năm 2000 tại Hà Nội chắc chắn cũng không bao giờ quên được hình ảnh một
ông già gầy nhỏ với chiếc xe máy Chaly xộc xệch, thỉnh thoảng lại lọc cọc một
mình hay đi với vài cụ khác, tới nhà thăm hỏi, chia sẻ, động viên trong cái không
khí xã hội gần như còn kín bưng – cái thời điện thoại di động cũng hiếm gần bằng
Chaly bây giờ.
Tưởng nhớ ông Hoàng Tiến - một nhà văn, một người
bất đồng chính kiến, và hơn hết, một người tín nghĩa với bạn, khảng khái với
cường quyền – Như Cây Tre Việt Nam trân trọng đăng lại nguyên văn bài tường
thuật đặc sắc về đám tang Tướng Trần Độ do ông Hoàng Tiến viết cách
đây gần 11 năm:
Tiếng vỗ tay trong một đám tang
Đám
tang ai mà có chuyện lạ vậy? Xin thưa, đó là đám tang tướng quân nhà văn Trần
Độ tổ chức ngày 14-8-2002 tại nhà tang lễ Bộ Quốc phòng số 5 Trần Thánh Tông.
Trung
tướng Trần Độ là một vị lão thành cách mạng, từng giữ nhiều chức vụ quan trọng
trong bộ máy Đảng và Nhà nước cũng như trong tổ chức quân đội, những năm cuối
Đảng, bị chính quyền coi là phần tử nguy hiểm, và công an gây nhiều phiền
hà.
Cho
nên đám tang ông khiến mọi người rất quan tâm. Nghĩa tử là nghĩa tận. Người ta
chú ý xem lãnh đạo cư xử với đám tang ông ra sao?
 |
| Trần Độ (Tạ Ngọc Phách) 1923-2002 |
Ông
mất từ hôm mồng 9-8, việc đưa tin trên báo và tivi rất chậm. Mãi đến ngày 13-8
báo chí mới loan tin, và tối ngày 13-8 cô phát thanh viên trên tivi mới đọc tin
tang lễ. Cô vẫn mặc áo màu hoa đẹp hàng ngày, không mặc áo tang đen. Đưa tin
sát ngày như thế, thì người các tỉnh xa, trong đó có nhiều đồng đội, đồng
nghiệp, và những người ái mộ ông không thể về kịp, vì ngày mai 14 đã lễ tang
rồi.
Ngày
14, từ 8 giờ sáng bắt đầu lễ viếng. Tuy nhiên những người yêu quý ông Độ ở Hà
Nội và những tỉnh sát Hà Nội đã về kịp. Họ đi cá nhân, hoặc thành nhóm. Không
thấy những viên chức cao cấp đương nhiệm, hoặc các cơ quan đoàn thể đến viếng.
Hình như có chỉ thị của Ban Bí Thư (có người nói của Bộ Chính Trị) gửi các cơ
quan đoàn thể về tang lễ này, hạn chế sự tham gia.
Các
vòng hoa đề chữ Vô cùng thương tiếc trung tướng Trần Độ bị ách lại từ ngoài
cổng. Phải bỏ chữ Vô cùng thương tiếc và quân hàm trung tướng đi. Thắc mắc thì
anh em nhà tang lễ giải thích: “Chúng cháu chỉ biết làm theo lệnh ở trên”(!)
Vòng
hoa của đại tướng Võ Nguyên Giáp đề hàng chữ: "Vô cùng thương tiếc trung
tướng Trần Độ. Đại tướng Võ Nguyên Giáp" cũng bị ách lại, đưa vào phòng
đợi ngoài cổng, và đề nghị sửa (có anh em chuyên môn sửa ngay). Nghĩa là phải
bỏ hàng chữ Vô cùng thương tiếc, và các quân hàm trung tướng, đại tướng, chỉ
còn là ông Võ Nguyên Giáp viếng ông Trần Độ. Thư ký của đại tướng là ông Huyên,
phản đối. Chuyện đôi co lằng nhằng, hai bên đều phải xin ý kiến cấp trên của
mình. Mỗi bên đều xuống thang một chút. Cuối cùng vòng hoa còn là: "Thương
tiếc trung tướng Trần Độ. Đại tướng Võ Nguyên Giáp". Có lẽ (đó) là vòng
hoa duy nhất được giữ gần như nguyên vẹn lời viếng. Nhưng khi Ban Tang Lễ gọi
loa đọc tên người viếng thì lại gọi là: "Vòng hoa của ông Võ Nguyên Giáp
viếng ông Trần Độ".
Những
người đứng đợi trong sân nhà tang lễ, nghe thấy thế, đều xì xào bàn tán. Ông
Kim Sơn, một lão thành cách mạng, tham gia từ hồi quân giải phóng, không chịu
nổi đã tiến lên cự nự Ban Tang Lễ. Quân hàm của Đại tướng Võ Nguyên Giáp là do
Bác Hồ phong. Ai dám tự ý tước bỏ? Sao các anh làm ăn bậy bạ thế? Vòng hoa vẫn
đề chữ đại tướng, mà các anh đọc sai đi là nghĩa sao?
Thì
quân hàm trung tướng của ông Trần Độ cũng thế, muốn tước bỏ phải có quyết định
của quốc hội hoặc chủ tịch nước. Báo chí vẫn đăng là trung tướng, mà tang lễ
lại bỏ đi. Thật chẳng ra làm sao! Rõ là trống đánh xuôi kèn thổi ngược!
Lại
nói đến vòng hoa của thượng tướng Lê Ngọc Hiền đề là đồng chí Trần Độ, cũng bị
bỏ đi chữ đồng chí. Chắc sự chỉ đạo ở trên cho rằng, ông Trần Độ đã bị khai trừ
khỏi Đảng thì không còn gọi là đồng chí nữa. Nhưng họ đã lầm, theo điều lệnh
của quân đội, thì từ binh nhì đến tướng lĩnh đều xưng hô với nhau là đồng chí.
Ông Lê Ngọc Hiền mặc quân phục, đeo quân hàm thượng tướng trang nghiêm, đến
viếng ông Trần Độ, mà cũng chỉ được giới thiệu trên loa là ông Lê Ngọc Hiền đến
viếng ông Trần Độ.
Trung
tướng Nguyễn Hòa cũng quân phục, quân hàm, huân chương đầy đủ và cũng chịu cảnh
ngộ như trên.
Vòng
hoa của anh em dân chủ Hải Phòng đề là "Vô cùng kính phục và thương nhớ
bác Trần Độ. Các bạn đồng hành ở Hải Phòng" phải sửa thành "Kính
viếng bác Trần Độ. Các bạn đồng hành ở Hải Phòng". Vòng hoa cá nhân Vũ Cao
Quận, đi cùng đoàn Hải Phòng, đề "Kính viếng lão tướng Trần Độ. Người lính
già Vũ Cao Quận" bị giữ lại. Tranh cãi hồi lâu, không có cụm từ vô cùng
thương tiếc, không có trung tướng hay đồng chí, lại không có gì sai phạm về ngữ
pháp tiếng Việt, vậy cớ gì phải sửa, ai sửa được đúng hơn, xin mời. Mãi rồi
cũng được vào.
Những
vòng hoa mẫu mực có băng chữ ghi phải là "Vòng hoa của ông Nguyễn Văn An
kính viếng ông Trần Độ", "Vòng hoa của ông Lê Đức Anh kính viếng ông
Trần Độ", "Vòng hoa của Văn phòng Quốc hội kính viếng ông Trần Độ
..v..v.. Không thấy vòng hoa của ông Nông Đức Mạnh.
Chúng
tôi để ý thấy nhiều bức trướng chữ vàng trên nền đỏ vẫn đề trung tướng, tướng
quân, danh tướng ..v..v... không thể gỡ bỏ vì đã thêu bằng chỉ vàng bám chắc
trên vải. Trong đó nổi bật bức trướng của các cụ dân chủ, trướng dài khổ to sát
đất phải có gậy treo lên, thêu tám chữ vàng "Nhân văn danh tướng.
Trung dũng vẹn toàn". Bên dưới ghi tên tuổi các vị kính viếng. Trưởng
đoàn là cụ Lê Giản, rồi đến các ông Hoàng Minh Chính, Lê Hồng Hà, Phạm Quế
Dương, Nguyễn Thanh Giang ...vv..., hơn hai mươi ông. Mọi người xúm lại
xem. Chụp ảnh. Quay phim. Có tiếng gọi bằng máy di động, đề nghị tịch thu. Rồi
cũng không thấy gì. Mọi việc vẫn êm trôi. Tịch thu bức trướng trưởng
đoàn là cụ Lê Giản thì cũng phiền đấy. Hơn nữa các cụ dân chủ đã đứng vây
quanh bức trướng. Công an dùng bạo lực thì lôi thôi to.
Đoàn
của các cụ dân chủ chỉ bị kìm lại thôi. Nhiều đoàn đăng ký sau đã vào trước.
Ban tang lễ gây khó khăn cho các cụ phải đứng chờ dưới bóng cây, nắng chang
chang, nhưng lại có cái hay là nhờ thế, mọi người hết tốp này tốp khác đến
chiêm ngưỡng, bàn tán về các bức trướng. Bức trướng của nhà nghiên cứu Trần
Khuê bị quản chế từ Sài Gòn gửi ra:
Công thần không làm phách
Danh toại chẳng cầu nhàn
Bút thần vung mấy độ
Ðáng mặt đại nghĩa quân.
(Ta chú ý bài thơ có chữ phách và chữ độ. Tên khai sinh là
Tạ Ngọc Phách, tên tham gia cách mạng là Trần Độ).
Bức
trướng của nhà thơ Bùi Minh Quốc bị quản chế từ Đà Lạt gửi ra,
người anh ruột là cụ Bùi Minh Đức gần 90 tuổi, cựu chiến binh chống Pháp, thay
mặt em mang đến:
Vì đại nghĩa nhân chân, thân mấy độ trần thân
Tướng dẫu không nguyên giáp, hồn vẫn vẹn tình dân.
(Tạm dịch: Người chân chính vì nghĩa lớn, cái thân mình bị
mấy lần vùi dập
Viên tướng không còn nguyên giáp, tâm hồn ông vẫn trọn vẹn
tình dân).
Bức
trướng của tiến sĩ khoa học Hà Sĩ Phu cũng bị quản chế, từ Đà
Lạt gửi ra, viết bẵng chữ Hán, do các cụ trong nhóm thư pháp Cảo Thơm thực
hiện:
Văn võ tung hoành, trung tướng phong trần, thế sự song kiên
song trọng đảm
Bắc Nam xuất nhập, đại quân tế độ, hùng binh nhất trượng
nhất đan tâm.
(Câu đối vế trên có Trần vế dưới có Độ. Trung tướng phong
trần là trung tướng gian nan, lại có thể hiểu là ông Trần được phong trung
tướng. Đại quân tế độ là đội quân cứu đời, tức quân giải phóng miền Nam. Đây
nhắc đến việc ông Trần Độ là phó tư lệnh quân giải phóng miền Nam. Vậy câu đối
trên có thể tạm dịch là:
Văn võ dọc ngang, ông Trần được phong hàm trung tướng, việc
đời hai vai gánh vác hai trách nhiệm lớn;
Nam Bắc vào ra, tướng Ðộ chỉ huy quân giải phóng, cứu nước
một gậy trường sơn* một trái tim hồng).
Bức
trướng của nhóm Cảo Thơm trên nền giấy bồi khổ lớn đề 3 chữ
đại tự "Vị dân tâm" (Tấm lòng vì dân), với hàng phụ
đề bằng những câu thơ chữ Hán ca ngợi tướng quân Trần Độ. Ông Tú Sót mái
đầu bạc phơ, trong nhóm thư pháp Cảo Thơm, luôn miệng giải thích cho mọi người
rõ nghĩa:
Vô tình vị tất chân hào kiệt
Hữu độ phương vi đại trượng phu
(Nghĩa
là : Sống vô tình (như chủ nghĩa MACKENO (Mặc-kệ-nó) bây giờ), không phải là
người hào kiệt. Có đức độ (vì dân vì nước) mới đáng mặt gọi trượng phu).
Lại
nghe được tin, cụ Độ vừa mất, công an đến đòi khám nhà, không có lệnh. Bà Độ
phản đối. Công an đe dọa những người con, bắt hai con trai lên đồn, gây căng
thẳng. Cuối cùng gia đình phải nộp 5 thùng sách vở của cụ Độ. Mọi người nghe
tin đều phẫn nộ. Quá thể! Gia đình người ta đang tang gia bối rối. Thật nhẫn
tâm!
12
giờ 15 phút, lễ truy điệu bắt đầu. Giới thiệu vị đại diện Văn phòng Quốc hội là
ông Vũ Mão đọc điếu văn. Ông Mão có nhắc đến lý lịch, quê
quán, ngày sinh, quá trình tham gia cách mạng và những chức vụ ông Trần Độ đã
đảm nhiệm. Phần hai, ông ta nói rất tiếc là ông Trần Độ cuối đời đã mắc
những lỗi lầm nghiêm trọng... Phần hai tuy không dài, nhưng cả hội
trường lặng đi. Không khí như nén lại, ngột ngạt.
Đến
mục gia đình lên đáp từ, người con trưởng cụ Độ là anh Thắng, sau
khi kể những tình cảm về người bố, và sau khi cám ơn tất cả các cụ, các ông,
bà, chú, bác, các anh chị ... đến tham dự tang lễ, lời cuối của bài đáp từ là
câu: "Tôi thay mặt gia đình xin phép không tiếp nhận lời điếu
của vị đại diện Văn phòng Quốc hội" (Chưa bao giờ lại
có chuyện như vậy, tang gia khước từ lời điếu của chủ lễ !!??).
Như một kho thuốc nổ được châm ngòi, cả hội trường vỗ tay
ran lên tán đồng. Tiếng hoan hô lẫn tiếng vỗ tay nổi lên càng to, kéo dài không
ngờ, như hội bắn pháo hoa. Các đợt liên tiếp cao hơn, to hơn, dài hơn, càng âm
vang cộng hưởng hết cỡ trong vòm nhà hội trường tang lễ. Có cảm tưởng như nóc
hội trường sắp bật tung. Nhiều tiếng hét đến lạc giọng, nghe không rõ. Loáng
thoáng những từ hoan hô! phản đối! ngu dốt!, bất nhân!... lẫn trong những tràng
vỗ tay rền vang như sấm động.
Những
uẩn ức trong lòng mọi người bị dồn nén từ sáng đến giờ được dịp nổ tung. Tôi
phải trèo lên chiếc ghế, đưa tay lên vành tai, nghiêng đầu lắng nghe. Một người
hét to, giọng như người miền núi, tay giơ lên chỉ chỉ vào chiếc khung đen có
hàng chữ Lễ tang ông Trần Độ ở trên cao, dưới là chiếc ảnh bán thân của ông mặc
thường phục: “Ai cho phép chúng nó bỏ hàng chữ Vô cùng thương tiếc đi.
Chúng nó không vô cùng thương tiếc, nhưng chúng tôi vô cùng thương tiếc ...”
- Thật là bọn ăn cháo đá bát.
- Không có tướng Trần Độ và anh em chúng tôi thì làm sao có
chúng nó ngày nay.
- Nghĩa tử là nghĩa tận, không có ai đi kiểm điểm người chết
trước linh cữu cả.
- Chuyện này cổ kim chưa thấy bao giờ.
- Mà đã chắc là ai đúng, chắc là ai sai? Quan tòa là nhân
dân.
- Chúng nó phỉ báng lên truyền thống dân tộc.
Nơi
này, chỗ kia, ầm ầm những tiếng thét, tiếng quát tháo: Bọn phản nhân dân! Phản
bội đường lối Hồ Chí Minh! Phản văn hóa! Đề nghị Bộ Chính Trị phải nghiêm trị!
Có
ai nói khẽ: “Đây là chỉ đạo của Bộ Chính Trị”.
Tiếng
quát to: “Nói láo! Bộ Chính Trị sáng suốt, không làm điều ngu dốt như thế. Nói
thế là không đúng”.
Có
ai đó lại hô lên: “Trần Độ muôn năm!”.
Nhân
viên an ninh mặc thường phục vây quanh những người quá nóng nảy, đề phòng. Có tiếng
hỏi: “Vũ Mão đâu? Vũ Mão đâu?”.
“Hắn
chạy rồi! Lủi ra xe rồi!” Thật là may cho Vũ Mão. Hắn ta đứng đực ra, mặt chảy
xị, tái xám, ngơ ngác. Có ai giục, hắn như chợt tỉnh, vội lách ra phía sau,
chuồn mất.
Cũng
may cho đám tang nữa. Sự tức giận của khối người đông đảo trong hội trường này,
mà túm được Vũ Mão, thì không biết rồi những gì sẽ xảy ra.
Các
cụ dân chủ đều biết kìm mình. Trước đám tang vài ngày, cơ quan an ninh đã cử
người đến dò la thái độ các cụ. Lo sợ các cụ dân chủ lợi dụng chiếm diễn đàn,
cướp mi-crô, gây ra căng thẳng. Các cụ đã tin lại cho công an biết. Chỉ có đầu
óc ngu tối mới nghĩ như thế. Những người yêu quý ông Độ, ai lại muốn phá rối
đám tang. Chính lúc các cựu chiến binh, các lão thành cách mạng, bừng bừng nổi
giận, thì các ông dân chủ lại bình tĩnh, tìm cách khuyên can, chứ không có thái
độ quá khích nào cả.
Toàn
là những người hiểu biết. Sự nóng giận liền dịu xuống. Tang lễ lại tiếp tục.
Mọi người đều đứng rẽ ra hai bên làm thành một con đường để đội danh dự mặc lễ
phục trắng khiêng linh cữu trong nhà tang lễ ra xe ô tô đã đỗ ở giữa sân. Lúc
này nắng lắm!
Một
số phóng viên người nước ngoài tranh thủ phỏng vấn, ghi âm mấy cụ còn chưa
nguôi cơn giận.
Ai
cùng đi đến nghĩa trang Hoàn Vũ (hỏa táng) thì lên xe. Tôi chậm chân nên xe
tang đã ra ngoài cổng rồi, tôi vẫn còn trong sân để xe đạp xe máy. Gặp chị
Ngọc, vợ ông Hoàng Minh Chính, hỏi tôi có đi nghĩa trang? Tôi trả lời sẽ đi
bằng xe máy. Chị khuyên tôi nên đi ô tô, đỡ mệt. Các ông ấy đều lên ô tô cả.
Tôi chạy vội ra cổng, thì đoàn xe đã đi xa. Lại gặp các cụ dân chủ đứng túm lại
ở đầu cổng. Hỏi ra mới rõ, xe còn rộng chỗ lắm, nhưng lái xe không chịu mở cửa
cho các cụ lên (đều do công an lái xe). Một cử chỉ nhỏ nhen! Các cụ bèn quyết
định thuê tắc-xi đi.
Trên
xe, tiến sĩ Nguyễn Thanh Giang nhận định một cách tổng
quát: “Chúng nó đểu một cách rất ngu, và đểu đến từng chi tiết".
Nhà báo đại tá chính ủy Phạm Quế Dương lại cười hề hề: “Trò đùa ấy mà! Có gì
đâu!".
Xe
tắc-xi chạy nhanh, bám kịp đoàn xe tang lễ. Quả thật, nhiều xe rất vắng, mang
biển số 80B. Biển số này là của công an, nhiều người biết. Hai xe cam-nhông chở
đầy vòng hoa viếng, những vòng hoa bên ngoài đều bị bóc hết các băng chữ. Lại
nhỏ nhen!
Dự
hỏa táng xong, trở về nhà tang lễ Bộ Quốc phòng thì đã gần 3 giờ chiều. Chúng
tôi lấy xe ra về, người mệt nhoài, vì nóng, vì nắng. Rủ nhau vào uống giải khát
để lấy sức ngày mai còn đưa hài cốt hỏa táng cụ Độ về Thái Bình.
Sẩm
tối mới về tới nhà, đã thấy mấy ông bạn cựu chiến binh đón từ đầu đường hỏi về
chuyện đám tang ông Trần Độ. Thì ra chuyện ở đám tang trưa nay đã đồn ầm lên
trong dân chúng. Giấu làm sao được nhân dân! Che làm sao được miệng thế gian!
Và bản tin chiều của hãng BBC mãi tít nước Anh đã đưa tin về đám tang. Có cả
tiếng nói của cháu Thắng và tiếng vỗ tay rền vang như sấm. Nhanh thật! Trái đất
cùng chung một mái nhà.
Vài lời kết thúc:
Sáng
sớm hôm sau (15-8-2002) chúng tôi tập trung tại 37 Lý Nam Đế, nhà ông Phạm Quế
Dương, để di Thái Bình cho trọn tình trọn nghĩa. Công an mật đã đến lởn vởn
trước cổng, từ 5 giờ sáng.
Chúng
tôi gọi tắc-xi, đúng 6 giờ 30 sáng lên đường. Nhìn sang lịch ta là ngày mồng 7.
Ông cha ta dạy: “Chớ đi ngày 7 chớ về ngày 3”. Chúng tôi biết là chuyến đi này
sẽ gặp trắc trở đây.
Quả
không sai, quãng đường hơn 100 km về quê cụ Độ bị 4 lần ách xe. Công an giao
thông kiểm soát giấy tờ lái xe, phương tiện xe cộ có an toàn, để đảm bảo cho
khách đi đường được yên tâm. Lại còn điều tra một tai nạn xe cộ, lái xe bỏ
chạy, là một trong 300 chiếc tắc-xi của hãng này. Màu sơn này. Nên công an
chúng cháu phải làm nhiệm vụ, mong các cụ thông cảm. Lần ách xe ở đất Thái Bình
lâu nhất, mất gần 2 giờ đồng hồ. Đến nơi thì đã 1 giờ 30 chiều, tang lễ hạ
huyệt đã xong. Tổng cộng mất hơn 7 tiếng đồng hồ mới đi nổi quãng đường hơn 100
km. Mọi người đang ăn cỗ. Phong tục nông thôn bà con xa gần kéo đến rất đông.
Chúng
tôi thắp hương, dâng lễ vật ở bàn thờ gia đình và bàn thờ ông Trần Độ. Lại phải
ngồi ăn cỗ, thôi thì chiều nay ra mộ thắp hương trước khi về.
Được
gặp con cái cụ Độ, chúng tôi tranh thủ tìm hiểu việc công an định khám nhà và
lấy đi 5 thùng sách báo. Các cháu đều trả lời lấp lửng, không rõ ràng, hình như
e ngại điều gì. Gặp cháu Thắng, con trai trưởng, người đã nói được câu tuyệt
vời hôm qua, thì hôm nay cũng không đậm đà bắt chuyện, muốn lảng tránh câu hỏi.
Có thể tối qua cơ quan nơi cháu làm việc họ đã ấn huyệt. Thôi, thông cảm cho
các cháu. Các cháu cần làm ăn, cuộc đời các cháu còn dài.
Được
biết thêm, có cả thảy 220 vòng hoa tang lễ ở Hà Nội. Các băng chữ bị lấy hết,
gia đình chỉ giữ được 7 băng. Gia đình đòi lại được 5 cuốn sổ tang, một số
trang bị xé rách.
Toàn
là những cử chỉ nhỏ nhen!
Ngôi
mộ ông Trần Độ được nằm cạnh ngôi mộ bà mẹ. Đó là ý nguyện của ông. Đây là
nghĩa trang xóm làng, mỗi gia đình được một khoanh đất, để chôn cất những người
thân trong gia đình. Ông Độ đã trở về với bà con xóm làng. Mộ ông cũng rất bình
thường, như mọi ngôi mộ ở đây. Nằm ở đây thì yên ổn rồi, ấm lòng rồi. Chúng tôi
tin chắc là ông Trần Độ rất thanh thản. Nhớ đến một đoạn thơ của ai đó:
Sống tranh luồn cúi vào ra,
Chết còn xí cả (cái) nhà mồ to
Phải là những bậc anh hào,
Sống thiêng - chết lại đi vào trong dân,
Mả to bia nhớn chẳng cần...
Những
ngày tang lễ ông Trần Độ
Hà
Nội, tháng 8-2002
Hoàng
Tiến, nhà văn.
Địa
chỉ: Nhà A 11 Phòng 420
Thanh
Xuân Bắc- Hà Nội.○
* Cập nhật ngày 02/02/2013: Đính chính của
Tiến sỹ Hà Sỹ Phu
Thật yên tâm và cảm kích
khi cuộc tiễn đưa nhà văn Hoàng Tiến, người bạn chí thiết của Hà Sỹ Phu từ
1992, đã diễn ra trong không khí trang nghiêm và trân trọng.
Song, nhân việc đăng lại
bài viết “Tiếng vỗ tay trong một đám tang” của Hoàng Tiến, có trích Câu
đối chữ Nho của Hà Sỹ Phu viếng tướng Trần Độ với lời diễn giải, thì Hà Sỹ Phu xin
“đính chính” lại lời giải thích của người bạn thân Hoàng Tiến như sau:
* Văn võ tung hoành,
Trung tướng phong TRẦN, thế sự song kiên song trọng đảm!
* Bắc Nam xuất nhập, Đại
quân tế ĐỘ , hùng binh nhất trượng nhất đan tâm !
“Hùng binh nhất
trượng nhất đan tâm” ý nói cuối đời Trần Độ đã thành nhà dân chủ, chống
lại cái đảng đã tha hóa thì lúc ấy ông đã lâm bệnh tật, đi đâu cũng phải kè kè
chiếc gậy bên mình. Muốn cứu giúp xã hội khỏi sai lầm cũ nhưng “hùng binh”
chỉ còn lại cây gậy chống ấy và tấm lòng son day dứt thôi! Thật Chua
chát và bi tráng! Chẳng ngờ người bạn thân Hoàng Tiến, với cái tâm
Phật, lúc nào cũng “thật thà như đếm” lại “dịch” thành “chiếc gậy Trường Sơn”
(!).
Âu cũng là một kỷ niệm
không thể quên với người bạn già quá ư chân thật.
Hà Sỹ Phu
Đà Lạt, 02/02/2013
