Suốt mấy ngày qua cái tên Vinaxhin liên tục xuất hiện trên trang nhất của các ấn phẩm báo chí lớn nhất của khu vực và thế giới, đặc biệt là các tạp chí chuyên về kinh doanh, kinh tế. Vinaxhin là tên của một đại công ty của xứ Biệt Nam vừa năm thứ ba liên tiếp lọt vào bảng xếp hạng 50 công ty có tính sáng tạo và minh bạch nhất thế giới do tạp chí Pusinessweek bình chọn. Vinaxhin hoạt động đa lĩnh vực: sản xuất công nghiệp, thương mại và dịch vụ. Các sản phẩm và mặt hàng kinh doanh của Vinaxhin rất đa dạng và khác biệt từ sản xuất tàu biển, tàu vũ trụ cho đến môi giới đầu tư, quản lý khách sạn, kinh doanh xe máy và là chủ sở hữu của hàng trăm các sáng chế khác nhau. Vinaxhin hiện đang là mẫu mực cho sự táo bạo, sáng tạo nhưng rất minh bạch, trách nhiệm cộng đồng trên thương trường toàn cầu. Tuy nhiên, cái tên Vinaxhin đã có một thời đồng nghĩa với một vụ đại phá sản, đục khoét tiền dân khổng lồ của xứ Biệt Nam.
Vụ việc xảy ra cách đây đã khá lâu (hoặc chưa lâu lắm, tùy theo quan niệm của mỗi người). Năm đó, không hiểu sao đúng vào lúc tiết trời rất nóng, dư luận ở xứ Biệt Nam lại xôn xao khi biết có một đại công ty nhà nước tên là Vinaxhin làm thất thoát rất nhiều tiền và tài sản của người dân (khi đó vẫn hay gọi một cách mỹ miều là “lạm dụng ngân sách nhà nước”). Biển lận tiền dân và thậm chí biển lận lãnh thổ quốc gia không còn là chuyện lạ ở xứ Biệt Nam khi đó. Nhưng lần này, người dân hết sức bối rối và choáng váng khi nhìn hàng chữ số dài dằng dặc biểu hiện số tiền của mình bị Vinaxhin làm cho “biến mất”. Nhiều người không thể đọc nổi, vì cả đời chưa bao giờ gặp con số nào dài đến thế. Vinaxhin cũng như hàng chục các đại công ty nhà nước khác của xứ Biệt Nam lúc đó, thực chất, chỉ là những nơi để các “bố già” và tay chân của họ rút tiền dân một cách đàng hoàng và hợp pháp mà thôi. Bằng chứng là ngay báo chí của chính các “bố già”, không hiểu vì lý do gì, cũng từng viết: “…Với tỷ suất lợi nhuận trên vốn quá thấp hay thậm chí thua lỗ triền miên, nhưng các công ty và các tập đoàn nhà nước vẫn tồn tại và…tiếp tục được Nhà nước rót tiền và dành cho nhiều ưu đãi.” Điều oái ăm là vụ Vinaxhin lại nổ ra đúng vào lúc cuộc đua tranh giành quyền được thu gom và sử dụng tiền thuế của dân giữa các “bố già” trong (băng) đảng hợp pháp duy nhất đang vào hồi quyết định. Nghe nói các “bố già” của Vinaxhin đã tìm mọi cách để biến báo, giấu nhẹm sự vỡ lở tai hại tại Vinaxhin, kể cả phải nhờ cậy sự trợ giúp của các đại công ty của các “bố già” chiến hữu và các “bố già” xứ láng giềng có biệt hiệu “bốn tốt”, nhưng đều bất lực. Dư luận của xứ Biệt Nam cứ cuộn lên, sôi sục khắp nơi, nhất là những vùng hoang hóa, tiêu điều do Vinaxhin để lại. Dư luận dâng cao đến mức không chỉ đòi phải mở tung Vinaxhin và tất cả các đại công ty nhà nước khác cho nhân dân (những người vẫn được các “bố già” gọi là “ông bà chủ”) xem mà còn có nguy đòi được xem nhiều vấn đề khác to lớn hơn nhưng khó hình dung hơn nhiều. Có người dân huỵch toẹt luôn: “Thượng bất chính thì hạ nó mới loạn chứ!” Có người lại rất chua chát: “Thế mà tự vỗ ngực là đạo đức, là văn minh đấy!” Có người lại đùng đùng: “Cứ lôi cổ bọn chóp bu ra hỏi tội là xong hết.”
Các “bố già” đối thủ của Vinaxhin cũng không ngờ sự việc lại trượt xa đến thế. Cuối cùng, các “bố già” của Vinaxhin và các “bố già” khác đành ngồi lại với nhau, đánh bài ngửa, tìm cách đưa “dư luận” trở về với sự “ổn định” thường thấy. Sau những cuộc cãi vã hết sức căng thẳng, tất cả các “bố già” lại đi tới nguyên tắc “cùng thắng” và cam kết phối hợp chặt chẽ như các vụ tương tự đã từng xảy ra. Hệ thống truyền thông (hợp phát duy nhất) của các “bố già” bắt đầu đồng loạt phát các tuyên bố, phát biểu hết sức bức xúc và nghiêm khắc của các “bố già” về vụ Vinaxhin. Nào là “Phải điều tra và xử lý nghiêm những cán bộ đã gây thất thoát vốn ngân sách nhà nước tại Vinaxhin.” Nào là “Nhất quyết không thể để những con sâu làm rầu pho lịch sử bằng vàng của Đảng ta.” Rồi là “Phải hết sức lắng nghe ý kiến của quần chúng nhân dân nhưng cũng phải cảnh giác với các âm mưu chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc.” Có “bố già” còn đích thân xuất hiện trên truyền hình, cam kết không để vụ Vinaxhin bị chìm xuồng như các vụ PiCI hay TiC 2 và “quyết tâm xứng đáng với vai trò là người đầy tớ trung thành của nhân dân.” Gần một trăm lãnh đạo lớn nhỏ của Vinaxhin lần lượt được đưa vào nhà tù. Dân tình đa phần đều hỉ hả, nhưng cũng có người thờ ơ hay ngờ vực: “Tù thì cũng có năm bảy loại tù!” Các cơ quan tố tụng và hệ thống tuyên truyền đồ sộ của các “bố già” được huy động hết công suất, phối hợp nhịp nhàng để kéo dư luận bu hết vào mấy tên có hành vi “lạm dụng chức vụ” hay “vi phạm các nguyên tắc quản lý tài chính” ở Vinaxhin. Cùng với việc triển khai những biện pháp tế nhị hoặc thiếu tế nhị để chặn, để dập hết tất cả những gì dám vượt khỏi “lề phải”, dư luận về vụ Vinaxhin trở nên nhạt dần. Đám nhân sỹ của xứ Biệt Nam lại im lặng đưa mắt nhìn nhau, rồi quay đi… nhìn vào xa xăm.
Nhưng bỗng “đùng” một cái, xứ Biệt Nam xảy ra những thay đổi hết sức đặc biệt. Nói “đặc biệt” là so với chính xứ Biệt Nam thôi, chứ đối với nhiều xứ khác thì những cái gọi là “đặc biệt” đó đã là điều bình thường từ rất lâu rồi. Trong những điều thay đổi đó, đáng phải kể trước tiên, và nhiều người đồng ý cho là cơ bản nhất, là cả hệ thống công quyền và mọi tổ chức trong xã hội của xứ Biệt Nam được thoát khỏi sự khống chế, ràng buộc của các “bố già” hay nói một cách chữ nghĩa là xứ Biệt Nam không còn bị đặt dưới sự “lãnh đạo tuyệt đối và toàn diện” của bất cứ tổ chức, đảng phái nào nữa. Các báo, đài phát thanh, phát hình từng phải chui lủi, vượt “tường lửa”, vượt “sóng” để đến với công luận, đã xuất hiện đàng hoàng trên các sạp báo, được phát một cách tự do trên các làn sóng vô tuyến phủ khắp xứ Biệt Nam. Những cái tên như dalawas.org, poxitvn.net, thongluat.org, noithoaionline.org, tanluan.org, xkafe.org, danchimbiet.com, dcbonline.net, nguoi-biet.com, nuvuongkongly.net, dcctbn.net…hay Tổ Đuốc, Tự đo Ngôn Luận,…AFA, RFY, BOA, PPC, Chân Trời Nới, SBTM…không còn xa lạ hay gây e ngại cho những người thờ ơ với xã hội hay những người nhút nhát nữa. Giới blogger được tự do gõ phím, dốc mọi tâm sự đang u uất hay phấn chấn trong lòng ra blog. Hệ thống truyền thông do các “bố già” để lại, sau một hồi choáng váng và chập choạng, cũng phát triển thành các cơ quan truyền thông độc lập hoặc biến mất. Những cái tên như QDND, ND, An ninh Ghế giới hoặc Hanh Niên, Tuổi Tẻ, BTB1, BTB3, BTB4, BOB…vẫn tồn tại nhưng ở dưới các măng-sét đều ghi thêm dòng chữ “hoàn toàn không như trước”, nhỏ nhưng đậm. Làng báo chí tại xứ Biệt Nam bỗng chốc trở nên sống động, hấp dẫn và bổ ích. Các tổ chức, đoàn thể xã hội của các “bố già” như chỉ chờ đến lúc này là tự tan vỡ hoặc biến thành các tổ chức, đoàn thể hoàn toàn mới. Một Hiến pháp mới được toàn bộ dân của xứ Biệt Nam, không kể trong hay ngoài nước, đóng góp xây dựng và bỏ phiếu thông qua trong một cuộc trưng cầu dân ý lịch sử (lần đầu tiên trên toàn cõi Biệt Nam). Hiến pháp mới qui định rõ ba nhánh quyền lực độc lập của hệ thống nhà nước (lập pháp, hành pháp, tư pháp) và các quyền tự do của người dân theo đúng các giá trị phổ quát của nhân loại. Chắc vẫn còn bị ám ảnh bởi Điều 4 Hiến pháp thời “bố già”, nên ngay Điều 1 của Hiến pháp mới ghi rõ: “Đất nước Biệt Nam là của chung của tất cả mọi người Biệt Nam. Không ai được độc quyền bày tỏ lòng yêu nước Biệt Nam hoặc thiết lập sự lãnh đạo, điều khiển độc tôn trên đất nước Biệt Nam với bất kỳ lý do gì.” Trong các doanh trại quân đội tiếng hô của các binh sỹ cứ vang rền: “Chỉ Trung thành với Tổ quốc”. Trong các trụ sở công an chỉ còn thấy treo một dòng chữ rất to: “Chỉ bảo vệ Nhân dân” .
Sau lần thay đổi đặc biệt, xứ Biệt Nam cũng có xảy ra một số việc đáng buồn như dân nghèo nổi dậy đập phá, hôi của của một số gia đình viên chức cũ hay người dân tự trừng trị những viên chức tàn ác trong ngành an ninh thời “bố già” hoặc một số viên chức cũ bỏ lại nhà cửa, đem cả gia đình ra nước ngoài sống. Nhưng hệ thống thực thi pháp luật đều nhanh chóng lập lại trật tự, trừng phạt những hành động xâm phạm tùy tiện tài sản, thể xác, nhân phẩm người khác, bảo vệ mọi tài sản vắng chủ và tạo điều kiện để mọi người được tự do lựa chọn nơi cư trú. Lại có cả những cảnh rất lạ như có những đoàn người rất đông, lẳng lặng cứ đi vòng quanh quảng trường nổi tiếng nhất ở thủ đô, chốc chốc lại đồng loạt mỉm cười rồi lại đồng loạt chảy nước mắt dàn dụa. Mấy triệu người Biệt Nam xa xứ trên khắp thế giới đều tổ chức ăn mừng và náo nức trở về thăm quê. Tự nhiên tất cả những người Biệt Nam trở về đều được gọi khác hẳn với trước. Các phương tiện truyền thông đều đồng loạt gọi họ là “Đồng bào xa xứ”. Thỉnh thoảng có người vẫn còn dùng từ “Biệt kiều”, nhưng từ “Biệt kiều yêu nước” thì mất hẳn. Những cuộc đoàn tụ gia đình cũng xúc động không kém cảnh những bà con ở hai miền Nam-Bắc của xứ Tiều Tiên được gặp lại nhau sau hàng chục năm ly biệt.
Xứ Biệt Nam như được thay da, đổi thịt hoàn toàn. Tuy nhiên, vụ Vinaxhin, cũng như nhiều vụ án dang dở khác, vẫn phải chờ ngày ra tòa để đối diện với Công lý. Nhóm bị cáo trong vụ Vinaxhin gần như hoảng loạn, họ tự coi như đã đến ngày tận số. Lời hứa “Cứ yên tâm sống tạm trong “đó” một thời gian.” đã bay cùng với các “bố già” đi tỵ nạn hết. Dư luận hết sức nóng lòng và hồi hộp chờ đợi ngày phán xử các bị cáo Vinaxhin. Nhưng tất cả các bị cáo và thân nhân đều hết sức ngỡ ngàng khi tiếp xúc với các viên chức mới, gọi là mới nhưng có nhiều người đã từng là viên chức thời “bố già”. Các bị cáo được đối xử đúng với tinh thần “suy đoán vô tội”, được tôn trọng, được gặp gỡ và bàn thảo thoải mái với các luật sư trong quá trình điều tra lại. Khi nhận ra sự hoang mang của các bị cáo, các viên chức của chế độ mới đã nói:”Chúng ta mới chỉ đang vận dúng đúng như những gì mà luật tố tụng của các “bố già” đã qui định thôi mà.” Thân nhân được vào trại giam thăm gặp, trao đổi thường xuyên và không thấy ai gọi điện hay gặp gỡ để vòi vĩnh hay dọa nạt. Thậm chí có tờ báo lỡ gọi họ là tội phạm theo thói quen thời báo chí “bố già” thì lập tức bị các tờ báo khác lên tiếng phê phán, đính chính ngay. Các bị cáo vẫn hết sức căng thẳng, phấp phỏng và chuẩn bị đón nhận những điều xấu nhất. Nhưng đến khi ra tòa thì những phấp phỏng, hoang mang biến dần. Phiên tòa xét xử các bị cáo Vinaxhin là phiên tòa có rất nhiều cái đầu tiên trong lịch sử nước Biệt Nam thống nhất. Lần đầu tiên giới báo chí, trong cũng như ngoài nước, cùng với giới ngoại giao được đến chứng kiến trực tiếp một phiên tòa công khai mà không cần phải có giấy mời hay xin phép trước. Lần đầu tiên cử tọa được vào dự khán xét xử một cách tự do, không ai bị xét hỏi. Lần đầu tiên bị cáo và luật sư được ngồi ngang hàng với bên công tố. Lần đầu tiên bên bị cáo được tranh luận hết sức thoải mái và bình đẳng với bên công tố và hội đồng xét xử. Lần đầu tiên người ta thấy hội đồng xét xử trấn an các bị cáo: “Đề nghị Ông X (Bà Y) cứ bình tĩnh trình bày cho thật đầy đủ và rõ ràng, không sợ thiếu thời gian.” Không thấy ông thẩm phán hay hội thẩm nhân dân nào gọi các bị cáo bằng cái tên trọc lốc cả. Các nhân viên giữ trật tự cho tòa từ ngoài vào trong đều mặc sắc phục đồng màu, mẫn cán, nghiêm khắc nhưng lịch thiệp. Không còn thấy những người có hình dạng đủ loại, với những ánh mắt dò xét, lấc láo, đứng ngồi rải rác khắp tòa và quanh khu vực tòa án của thời “bố già”. Nhiều người đến xem phiên tòa cứ tấm tắc: “Được xử như thế này thì có bị chặt đầu kể cũng hả.” Nhưng có người tỏ ra rất bất bình: “Đ… ai lại đi tử tế với bọn hút máu dân như thế chứ.”
Kết quả của phiên tòa sau đó còn gây ra nhiều tranh cãi hơn nữa. Nhóm luật sư của các bị cáo Vinaxhin đã biện luận thành công, thuyết phục được Hội đồng xét xử đồng ý hoàn toàn với quan điểm của mình. Với chất vấn:”Tại sao Vinaxhin lại dám bổ nhiệm những người mới tốt nghiệp đại học tại chức hoặc chưa có kinh nghiệm quản lý vào những chức vụ quan trọng như thế?”, luật sư của Vinaxhin trả lời: “Kính thưa Hội đồng xét xử, tài năng đâu có đợi tuổi hay phụ thuộc vào bằng cấp. Nếu cứ thành kiến như câu hỏi mà Hội đồng xét xử vừa đặt ra thì làm sao tin được một anh chàng nói năng còn ngọng nghịu, học hành chưa ra đâu vào đâu mà làm chủ cả một hãng hàng không nổi tiếng thế giới hoặc có những cậu thanh niên choai choai nhưng lại lập nên một đại công ty lừng lẫy thế giới. Vậy chúng tôi xin được phản đối câu hỏi vừa nêu của Hội đồng xét xử.” Với chất vấn: “Tại sao chức năng chính là đóng tàu thủy mà Vinaxhin lại đầu tư dàn trải sang rất nhiều lĩnh vực khác, chẳng liên quan gì đến tàu thủy?”, luật sư của Vinaxhin đáp lại: “Kính thưa Hội đồng xét xử, mặc dù chúng tôi rất tôn trọng và cảm kích trước sự uy nghiêm và rộng lượng của Hội đồng xét xử đã dành cho chúng tôi nhưng chúng tôi không thể không thấy câu hỏi của Hội đồng xét xử đã lặp lại sự hời hợt nóng vội của nhóm dư luận thiếu suy xét. Theo chúng tôi, trong một thế giới đã chứng kiến sự sáng tạo của con người là vô giới hạn, thì việc một công ty dám mạo hiểm sang nhiều lĩnh vực kinh doanh khác nhau là chuyện hết sức bình thường. Nếu muốn phê phán thì chúng ta chỉ có thể đặt vấn đề vào tính hiệu quả của những đầu tư đó mà thôi. Do vậy chúng tôi cũng xin phản đối câu hỏi không mang nhiều ý nghĩa đó của Hội đồng xét xử.” Đặc biệt, sau khi các bị cáo phải thừa nhận và Hội đồng xét xử chấp thuận các chứng cứ của bên công tố rằng các bị cáo đã tham nhũng một số tiền tương đương với tổng thu nhập trong hai năm của tỉnh BH (một tỉnh lớn) tại Biệt Nam lúc đó, nhóm luật sư của Vinaxhin lên tiếng:
“Kính thưa Hội đồng xét xử và tất cả các quí vị, xét dưới góc độ trách nhiệm của một công dân và là những người đã tự nhận là “đày tớ” của nhân dân thì thân chủ của chúng tôi đáng nhận tội chết cho những hành vi tội lỗi của họ. Và nếu lại nhìn thêm vào đời sống còn hết sức cơ cực của đa số người dân chúng ta hiện nay hay nhìn vào tình trạng xuống cấp, quá tải của các bệnh viện, các trường học ở khắp Biệt Nam chúng ta, thì thân chủ của chúng tôi phải đáng tội chết hai hay ba lần cũng xứng đáng.
Tuy nhiên, với tư cách là những luật sư đã từng hành nghề trong thời kỳ đất nước chúng ta nằm dưới sự quản lý của các “bố già”, chúng tôi kính xin Hội đồng xét xử hãy xem xét lại bối cảnh chính trị và môi trường kinh doanh của các bị cáo. Theo chúng tôi, nếu phải kết các bị cáo vào tội chết một lần thì chúng ta cần phải kết tội chết cho cái chế độ đã tạo điều kiện và dung dưỡng các hành vi tham nhũng mười lần. Kính thưa Hội đồng xét xử, chúng tôi dám chắc rằng bất kỳ ai khi ở trong vị trí của các bị cáo lúc đó cũng khó có thể tránh được hành vi tham nhũng. Trong lĩnh vực quản lý tài chính người ta thường nói, một cách hình ảnh, rằng “đồng tiền cần phải đặt dưới một bóng đèn bật sáng”. Bóng đèn bật sáng đó tượng trưng cho sự giám sát độc lập, minh bạch từ bên ngoài. Thế nhưng, như Hội đồng xét xử và toàn thể các quí vị đã rõ, trong chế độ trước đây hệ thống quản lý nhà nước từ thấp đến cao đều không có bất cứ một “bóng đèn” nào. Cả hệ thống đó đều đã “tối om” dưới “bàn tay” của các “bố già”. Chúng ta chắc chưa thể quên, công tác thanh tra (dù không có tính độc lập) đối với Vinaxhin còn bị các “bố già” cho dừng ngay khi vụ việc bị vỡ lở.
Xin Hội đồng xét xử và các quí vị đừng cho rằng những biện giải vừa rồi của chúng tôi là muốn chạy tội cho những kẻ tham nhũng hay không đấu tranh triệt để với tham nhũng. Không, ngược lại, chúng tôi hết sức căm thù tham nhũng, chính chúng tôi đã là nạn nhân của tham nhũng và, do nghề nghiệp, chúng tôi hiểu sự tai hại vô cùng lớn của nạn tham nhũng đối với xã hội và từng cá nhân. Nhưng chúng tôi rất muốn chúng ta không nên quên rằng gốc rễ của nạn tham nhũng, hay chính xác hơn là nạn tham nhũng không thể kiểm soát, là do tính chất phi dân chủ, chuyên quyền của hệ thống quyền lực nhà nước. Nói một cách khác, một chế độ chính trị phi dân chủ, chuyên quyền, độc đảng thì không thể chống được tham nhũng.
Nếu tạm gác lại trách nhiệm cá nhân của mỗi con người đối với xã hội thì, theo chúng tôi, tất cả chúng ta, các bị cáo Vinaxhin và kể cả các “bố già”, đều đã cùng là nạn nhân của cái chế độ chính trị tai quái do chính các “bố già” tạo nên. Cái chế độ đó đã đẩy lùi nước Biệt Nam chúng ta về phía sau của lịch sử, đã gây ra bao đau thương, oan trái cho người dân chúng ta và cũng chính chế độ đó đã cầm tù những kẻ đã sinh ra và dung dưỡng nó trong sự tham lam, hận thù và sợ hãi. Rất may, cái chế độ tai quái đó đã vừa bị chúng ta tiễu trừ, vậy thì chúng ta có cần thiết phải tiêu diệt cả những nạn nhân-thủ phạm của cái chế độ đã chết rồi đó không?
Chúng ta đang xây dựng một hệ thống quản lý nhà nước, một môi trường xã hội tự có sức đề kháng tham nhũng. Vậy việc loại bỏ cuộc sống của những kẻ tham nhũng trước đây có thể là điều không cần thiết vì những người đó sẽ khó có thể tái tham nhũng trong môi trường mới. Chưa kể đến việc khi người dân thấy chế độ mới hành xử khắc nghiệt với những người làm việc cho chế độ cũ thì sẽ không tránh được sự liên tưởng ngay tới cách hành xử nhỏ nhen, hẹp hòi, nông cạn và tàn ác của thời “bố già. Khi đó nhân tâm lại xáo động, lòng người lại nghi ngại, dè dặt, sợ hãi. Chắc chắn điều đó sẽ làm tổn hại tới quá trình hòa giải, hòa hợp, phi hận thù đang có chiều hướng rất tích cực trong toàn xã hội của chúng ta.
Kính thưa quí vị, chúng tôi cũng hiểu sự bức xúc, căm phẫn của tầng lớp dân nghèo đối với các viên chức tham nhũng của thời “bố già” trước đây vẫn rất sôi sục. Nhưng, một chế độ xây dựng lòng tin và uy thế bằng cách chiều theo những đòi hỏi, bức xúc nông nổi của dân chúng sẽ chỉ làm cho chế độ đó rời xa sự chính trực, công bằng và tính dân chủ - những điều tối thiểu cần cho một vị thế lịch sử đáng trân trọng của một chế độ. Vậy, chúng tôi thiết tha đề nghị Hội đồng xét xử hãy cân nhắc giữa việc bắt các bị cáo Vinaxhin phải đền tội bằng mạng sống của họ với việc tìm cho họ một cơ hội sống để họ được chuộc lại lỗi một cách tích cực.
Chúng tôi tin rằng công luận ở khắp nơi và con mắt của lịch sử đang cùng trông đợi vào sự sáng suốt của lý trí và lòng nhân từ trong trái tim của toàn thể các thành viên trong Hội đồng xét xử ngày hôm nay. Cuối cùng, chúng tôi xin phép Hội đồng xét xử và tất cả các quí vị cho chúng tôi được nhắc lại lời nói của Melson Nandela - một con người đã trở thành biểu tượng cho đấu tranh vì tự do, hòa giải, hòa hợp của nhân loại: “Tự do không chỉ là việc giành được tự do cho bản thân mà còn phải biết mang lại tự do và sự yên bình cho người khác.” Xin cảm ơn Hội đồng xét xử và toàn thể quí vị.”
Diễn biến phiên tòa được báo chí xứ Biệt Nam và quốc tế tường thuật, phân tích, mổ xẻ đến từng chi tiết nhỏ. Các tranh luận, cãi vã cứ ào ạt nổ ra quanh các chi tiết do báo chí đưa tin. Có những tranh luận không thể đi đến sự ngã ngũ như: con người “đẻ” ra cơ chế hay cơ chế “đẻ” ra con người? Ai cũng thấy háo hức và thoải mái vì được nói thoải mái những điều mình nghĩ. Nhưng những phát biểu chỉ hơi có tính dọa nạt hay thách thức bạo lực là đã bị Ủy ban gìn giữ Hòa bình (một cơ quan mới thành lập thay cho KA25 thời “bố già’) nhắc nhở ngay. Nếu sau 3 lần nhắc nhở mà vẫn tái phạm thì đương sự sẽ phải chịu hình phạt không được tham gia tất cả các diễn đàn trong 3 tháng.
Sau mấy ngày phiên tòa phải dừng để nghị án, Hội đồng xét xử đã ra một phán quyết gây bất ngờ, sửng sốt cho tất cả mọi người. Tất cả các bị cáo Vinaxhin được tự do nhưng phải quay trở lại điều hành Vinaxhin dưới sự giám sát chặt chẽ của một Ủy ban đặc biệt (dĩ nhiên là độc lập) với mục tiêu phải tạo ra lợi nhuận để bù đắp lại những thiệt hại mà họ đã gây ra. Thời hạn cuối cùng để hoàn thành mục tiêu sẽ do Ủy ban đặc biệt quyết định, nhưng không quá 30 năm.
Tinh thần tranh biện của cả xứ Biệt Nam lại bùng lên sau phán quyết của Phiên tòa Vinaxhin. Gần như đi đâu người ta cũng nghe nói đến Vinaxhin. Báo chí, đài phát thanh, đài truyền hình, blog liên tục đăng tải các tranh luận về Phiên tòa Vinaxhin. Thậm chí trong các phiên họp của Quốc hội (đa đảng) mới cũng bàn luận về Phiên tòa Vinaxhin, nhưng Quốc hội không thể can thiệp vào các phán quyết của tòa án. Đa phần người dân đều nghi ngại với phán quyết được cho là “quá nhẹ, quá nhân từ”. Nhưng hầu như tất cả mọi người đều thừa nhận, sau Phiên tòa Vinaxhin, trong mỗi người tự nhiên xuất hiện một cảm giác hết sức đặc biệt, cảm giác mà chưa bao giờ họ thấy kể từ khi hai miền Nam, Bắc được nối liền. Cảm giác đó rất khó gọi tên vì nếu nói ngay ra theo phản xạ thì mỗi người lại sợ người khác hiểu nhầm với tính lấp lửng của từ ngữ thời “bố già”. Nhưng vẫn không thể tìm được từ nào khác ngoài từ: Tin. Các cựu bị cáo Vinaxhin cũng thế, họ thấy hết sức choáng ngợp đến mức hơi choáng váng vì cảm giác mới mẻ ngập tràn trong lòng. Có “bố già”, sau khi theo rõi Phiên tòa Vinaxhin từ nơi tỵ nạn, đã đánh tiếng muốn sớm quay trở lại Biệt Nam, sẵn sàng đối diện với Công lý của chế độ mới. Cả xứ Biệt Nam như được tưới một tinh thần mới, hào hứng, thân thiện, đầy tin tưởng.
Các cựu bị cáo của Phiên tòa Vinaxhin (đã trở nên nổi tiếng khắp thế giới) hăm hở, bắt tay ngay vào công việc – án phạt dành cho họ. Tất cả đều tự cam kết với Ủy ban đặc biệt sẽ không nhận lương cho đến khi Vinaxhin có lãi và họ đề xuất sẽ đóng góp vào Vinaxhin một số vốn bằng 90% tổng giá trị tài sản hiện có (đã được tòa án thẩm định). Tòa án chấp thuận đề xuất đó sau khi dự tính chắc chắn các cựu bị cáo và gia đình của họ có thể yên tâm sống thoải mái như công dân có mức sống trung bình tại các xứ như Tụy Điển hay Núc-Xăm-Bua trong 30 năm tới với 10% tài sản còn lại. Chỉ sau một thời gian không lâu, Vinaxhin đã hồi phục trở lại và thành công nhanh chóng. Vinaxhin đã không chỉ hoàn đủ số tiền khổng lồ mà các cựu bị cáo đã nhũng lạm mà còn trở thành một đại công ty Vinaxhin với uy tín và danh hiệu lừng lẫy về sáng tạo và minh bạch như ngày hôm nay.
Hôm qua, trong một cuộc phỏng vấn dành cho chương trình “Người Tương thời” của đài truyền hình tư nhân BNTN nổi tiếng, trả lời câu hỏi “Điều gì đã giúp cho Vinaxhin đạt được sự thành công mà mọi người thường gọi là “thần kỳ” như hiện nay?”, Tổng giám đốc của Vinaxhin trả lời: “Rất khó kể đủ các yếu tố đã dẫn đến thành công của một doanh nghiệp. Nhưng theo chúng tôi có ba yếu tố cơ bản không thể thiếu để một doanh nghiệp có thể phát huy tối đa tiềm năng của mình: Thứ nhất là một môi trường cạnh tranh để làm động lực cơ bản. Thứ hai là một hệ thống hành chính và pháp luật minh bạch để đảm bảo sự cạnh tranh diễn ra công bằng, văn minh. Và thứ ba là một tinh thần dám chinh phục những điều không thể. Vinaxhin thời chế độ mới đã có cả ba yếu tố đó.”
- “Khả năng tài chính không quan trọng sao, thưa ông?”,
- “Không, hoàn toàn không quan trọng. Cốt lõi là ý tưởng kinh doanh độc đáo, kèm theo một kế hoạch thực hiện khả thi. Khi có hai điều đó, các nhà băng, các quĩ đầu tư và công chúng sẵn sàng cung cấp vốn tài chính cho chúng ta.”
- “Thế còn sự “thần kỳ”?”
- “Thần kỳ ư?”, “Nếu có sự “thần kỳ” thì điều đó nên dành cho chế độ mà chúng ta mới có. Tôi không hiểu lắm về chính trị, nhưng từ khi sống trong chế độ mới đến nay tôi thấy hình như tất cả chúng ta đã tin nhau hơn và niềm tin vào những điều tốt đẹp đã lớn hơn trước rất nhiều. Ngay như bản thân chúng tôi là những người lẽ ra đã phải chịu tội chết hay bị người đời khinh bỉ, xa lánh thế mà vẫn được những người cầm quyền mới tôn trọng, tin cậy. Có lẽ chính niềm tin đó đã giúp chúng tôi vượt qua những điều tưởng chừng không thể. Và không phải chỉ có chúng tôi mới thành công, cả đất nước chúng ta đã có những tiến bộ mà trước đây chắc không ai dám nghĩ đến. Chúng ta đâu còn bị đất nước láng giềng bắt nạt nữa hay các con em của chúng ta đâu còn phải sợ hãi mỗi khi đến trường. Hình như người xưa đã từng nói ý rằng sự tin cậy lẫn nhau và sự tự tín là báu vật của quốc gia.”
(Chú thích dành riêng cho các độc giả của xứ Bắc Tàn, Tung Quốc hay Cu-Pa: chữ “đùng” trong câu chuyện này chỉ nhằm mô tả đúng cảm giác hết sức bất ngờ của chúng tôi-những người đã luôn cho rằng xứ Biệt Nam mãi mãi chỉ là xứ của những con người hồn hậu, dễ dãi và cam chịu. Đến nay chúng tôi đã phải thay đổi lại gần như tất cả mọi suy nghĩ từng có về họ.)
Phạm Hồng Sơn
07/07/2010
